Truy thu thuế không còn là khái niệm xa lạ với người nộp thuế, đặc biệt là trong thời đại số khi mọi giao dịch, thu nhập đều dễ dàng được ghi nhận. Vậy truy thu thuế là gì, những ai có thể bị truy thu thuế thu nhập cá nhân, mức xử phạt ra sao? Bài viết dưới đây của Tingee sẽ giúp bạn nắm rõ toàn bộ thông tin quan trọng và cập nhật mới nhất.
Truy thu thuế là gì?
Truy thu thuế là quyết định hành chính do cơ quan thuế (Tổng cục Thuế, Cục Thuế, Chi cục Thuế hoặc cơ quan Hải quan trong trường hợp xuất nhập khẩu) đưa ra, yêu cầu cá nhân hoặc tổ chức phải nộp bổ sung phần thuế còn thiếu so với số phải nộp đã được báo cáo trước đó.
Việc truy thu thuế thường xảy ra khi:
- Có dấu hiệu kê khai thiếu doanh thu, hoặc các chi phí không hợp lý;
- Người nộp thuế khai sai mức thuế suất, áp dụng sai chính sách miễn giảm, hoặc không kê khai một số khoản thu nhập;
- Từ quá trình thanh tra, kiểm tra thuế, cơ quan thuế phát hiện những sai sót hoặc thất thu thuế
Theo quy định tại khoản 3 Điều 1 Thông tư 80/2021/TT-BTC, truy thu thuế áp dụng cho cả trường hợp người nộp thuế tự phát hiện hoặc cơ quan chức năng phát hiện nghĩa vụ thuế chưa được thực hiện đầy đủ.
Việc truy thu có thể bao gồm cả số tiền thuế gốc và tiền chậm nộp hoặc xử phạt vi phạm hành chính về thuế nếu có. Đây là một trong những biện pháp quan trọng nhằm đảm bảo tính công bằng, minh bạch và kỷ luật tài chính trong hệ thống thuế quốc gia.
Xem thêm: Thực hư việc cơ quan thuế kiểm tra tài khoản ngân hàng của nhà kinh doanh
Những trường hợp nào bị truy thu thuế?
Kê khai sai dẫn đến thiếu số thuế phải nộp
Đây là trường hợp phổ biến nhất khiến cá nhân hoặc doanh nghiệp bị truy thu. Việc kê khai sai có thể bắt nguồn từ:
- Khai không đúng doanh thu thực tế (ví dụ: ghi nhận thiếu doanh thu từ bán hàng, cung cấp dịch vụ)
- Tính sai chi phí được trừ, đưa vào những khoản chi không hợp lệ nhằm làm giảm lợi nhuận chịu thuế;
- Áp dụng sai mức thuế suất, không đúng chính sách ưu đãi;
- Tự ý miễn/giảm thuế không đúng quy định.
Dù lỗi do vô ý hay cố ý, khi cơ quan thuế phát hiện, người nộp thuế vẫn phải nộp lại số tiền thiếu và có thể bị phạt theo mức 20% số thuế bị truy thu. Trường hợp nộp chậm sẽ bị tính thêm tiền chậm nộp theo lãi suất quy định.
Không kê khai hoặc không nộp hồ sơ khai thuế
Theo Luật Quản lý thuế, việc không nộp hồ sơ khai thuế đúng hạn hoặc cố tình không kê khai được xem là hành vi vi phạm nghĩa vụ thuế. Khi đó, cơ quan thuế có thể:
- Thực hiện ấn định thuế (tức là tự tính và áp số thuế phải nộp dựa trên dữ liệu từ bên thứ ba hoặc quy mô hoạt động kinh doanh của người nộp thuế);
- Truy thu toàn bộ số thuế bị bỏ sót;
- Áp dụng các mức phạt hành chính từ vài triệu đến hàng trăm triệu đồng, tùy mức độ vi phạm và số lần tái phạm.
Việc chậm kê khai cũng có thể khiến doanh nghiệp mất quyền được hưởng chính sách ưu đãi hoặc bị đưa vào diện quản lý rủi ro cao của cơ quan thuế.
Xem thêm: Tổng hợp thuế suất thuế GTGT theo ngành nghề mới nhất 2025
Trốn thuế, gian lận thuế
Các hành vi trốn thuế thường bao gồm:
- Lập hóa đơn khống, hóa đơn không hợp pháp để tăng chi phí đầu vào;
- Không xuất hóa đơn, ghi sổ thiếu doanh thu để giảm thuế GTGT và TNDN;
- Lập hai hệ thống sổ sách kế toán, hoặc tẩy xóa, sửa chữa dữ liệu kê khai;
- Sử dụng hóa đơn đầu vào giả mạo để hoàn thuế GTGT sai quy định.
Hành vi trốn thuế được xem là vi phạm nghiêm trọng. Người vi phạm sẽ bị truy thu toàn bộ số tiền thuế trốn, chịu phạt 1–3 lần số thuế trốn và trong nhiều trường hợp có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự (phạt tiền hoặc phạt tù đến 7 năm tùy mức độ).
Bị phát hiện sai phạm
Hàng năm, cơ quan thuế thực hiện các đợt kiểm tra định kỳ hoặc thanh tra đột xuất với các doanh nghiệp có dấu hiệu rủi ro về thuế. Khi phát hiện sai phạm (kê khai sai, trốn thuế, lập hóa đơn không đúng…), kết quả thanh tra sẽ làm căn cứ:
- Truy thu số tiền thuế kê khai thiếu;
- Xử phạt hành chính (mức nhẹ nếu hợp tác, nặng nếu cố tình che giấu);
- Áp dụng chế tài bổ sung như đình chỉ sử dụng hóa đơn, kiểm tra liên ngành…
Do đó, doanh nghiệp cần xây dựng hệ thống kế toán – thuế minh bạch, đầy đủ chứng từ để sẵn sàng giải trình khi bị thanh/kiểm tra.
Hoàn thuế sai quy định
Việc hoàn thuế chỉ được thực hiện khi đáp ứng đầy đủ điều kiện theo quy định pháp luật (như trong hoàn thuế GTGT cho doanh nghiệp xuất khẩu, dự án đầu tư…).
Số tiền đã hoàn sẽ bị truy thu lại nếu:
- Người nộp thuế kê khai sai dẫn đến được hoàn thuế không đúng thực tế;
- Cơ quan thuế kiểm tra sau hoàn và phát hiện sai phạm;
Ngoài ra, nếu hành vi có dấu hiệu gian lận (như làm giả chứng từ, hóa đơn đầu vào khống…), cá nhân/doanh nghiệp có thể bị xử phạt và thu hồi toàn bộ số tiền hoàn sai.
Xem thêm: Khấu trừ thuế và hướng dẫn khấu trừ thuế GTGT đầy đủ, chi tiết
3 cách tra cứu nợ thuế TNCN mới nhất 2025
Dưới đây là 3 phương thức chính giúp cá nhân tra cứu chính xác các khoản nợ thuế TNCN:
Tra cứu trên Cổng Thông tin điện tử của Tổng cục Thuế
- Truy cập website Cổng Thông tin điện tử của Tổng cục Thuế → chọn mục “Cá nhân” → nhấn Đăng nhập. Người dùng có thể đăng nhập bằng tài khoản Thuế điện tử hoặc tài khoản định danh điện tử (VNeID). Nếu chưa có tài khoản, cần đăng ký bằng mã số thuế và số CCCD.
- Sau khi đăng nhập thành công, chọn mục “Tra cứu” → “Tra cứu nghĩa vụ thuế” và hệ thống sẽ hiển thị hai mục:
- Mục I: các khoản phải nộp, đã nộp, còn nợ, nộp thừa, miễn giảm, xóa nợ, hoàn thuế.
- Mục II: các khoản còn phải nộp/nộp thừa/còn được hoàn đã được ghi nhận
Sau đó nhấn “Xem chi tiết” để kiểm tra cụ thể số tiền nợ thuế (nếu có), tháng/kỳ tính thuế, và hướng xử lý.
Tra cứu qua ứng dụng eTax Mobile
- Tải ứng dụng eTax Mobile từ CH Play (Android) hoặc App Store (iOS)
- Đăng nhập bằng mã số thuế và mật khẩu hoặc tài khoản định danh điện tử VNeID
- Chọn mục “Tra cứu nghĩa vụ thuế” rồi chọn “Tất cả nghĩa vụ thuế” và nhấn Tra cứu. Khi đó Hệ thống thông báo kết quả tra cứu tương tự như website:
- Mục I: các khoản phải nộp, đã nộp, còn nợ, được miễn/xóa/hoàn.
- Mục II: các khoản đã được ghi nhận trong hệ thống
Sau đó, người dùng có thể nhấn vào biểu tượng chi tiết để xem rõ từng khoản nợ, kỳ hạn và hướng xử lý.
Tra cứu bằng hóa đơn hoặc biên lai thuế TNCN
Cá nhân có thể kiểm tra thông tin bằng biên lai thuế thu nhập cá nhân do cơ quan thuế cấp sau khi nộp thuế. Biên lai này ghi rõ số tiền đã nộp và kỳ thuế tương ứng. So sánh với kết quả tra cứu online giúp xác định chính xác nếu có sai sót hoặc còn nợ thuế.
Bảng so sánh các phương thức tra cứu
|
Phương thức |
Ưu điểm |
Nhược điểm |
|
Cổng Thuế điện tử |
Không cần cài ứng dụng, trực tiếp từ hệ thống | Giao diện dễ bị quá tải, phức tạp |
|
eTax Mobile |
Tiện lợi, thân thiện với người dùng, cập nhật nhanh |
Cần tài khoản, đôi khi lỗi mạng |
| Biên lai thuế giấy | Đối chiếu chứng thực chính xác |
Không hiển thị toàn bộ lịch sử thuế |
Trốn thuế bị xử phạt như thế nào?
Hành vi trốn thuế là hành vi cố tình không khai báo, khai sai, khai không đầy đủ các khoản thu nhập chịu thuế để giảm số thuế phải nộp hoặc không nộp thuế theo quy định. Đây là hành vi vi phạm pháp luật về thuế và có thể bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự.
Theo Điều 17 Nghị định 125/2020/NĐ-CP, mức xử phạt hành chính đối với hành vi trốn thuế TNCN như sau:
- Phạt 1 – 3 lần số thuế trốn: Tùy mức độ vi phạm, người trốn thuế có thể bị phạt tiền bằng 1 lần đến 3 lần số tiền thuế trốn.
- Truy thu đủ số tiền thuế còn thiếu: Ngoài khoản tiền phạt, cá nhân còn phải nộp đủ số thuế đã trốn trước đó.
- Tính thêm tiền chậm nộp: Áp dụng lãi suất 0,03%/ngày tính trên số tiền thuế nộp chậm.
Trong trường hợp nghiêm trọng, hành vi trốn thuế có thể bị xử lý hình sự theo Điều 200 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) nếu số tiền trốn thuế từ 100 triệu đồng trở lên, hoặc đã bị xử phạt hành chính hoặc kết án về hành vi này mà còn vi phạm.
Hình phạt có thể là:
- Phạt tiền từ 100 triệu đồng đến 4,5 tỷ đồng, hoặc
- Phạt tù từ 3 tháng đến 7 năm tùy theo mức độ nghiêm trọng.
Xem thêm: Thuế suất và các loại thuế suất nhà kinh doanh cần nắm rõ
Tóm lại, việc tuân thủ nghĩa vụ thuế không chỉ giúp tránh rủi ro pháp lý mà còn thể hiện trách nhiệm với Nhà nước và cộng đồng doanh nghiệp. Bài viết trên đây của Tingee đã giúp bạn hiểu hơn về việc truy thu thuế.
Đừng quên truy cập website của Tingee thường xuyên để nắm được nhiều thông tin mới và bổ ích khác nhé!
